بوم کسبوکار + مراحل راه‌اندازی کسبوکار
«این بوم کسب و کار چیه همش میگن!»
اگر به دنبال جذب سرمایه‌گذار یا استقرار در یک محیط شتاب‌دهی هستید، احتمالا پس از درخواست بوم کسب و کار این جمله بالا را با خود گفته‌اید. در این مقاله قصد داریم شما را به‌طور کامل با بوم کسبوکار آشنا کنیم.
بوم کسب و کار چیست؟
بوم کسب و کار سندی است که مدل تجاری (Business model) کسبوکار را در یک طرح نمایش می‌دهد. به‌طور کلی این بوم نشان‌دهندهٔ اجزای استراتژیک کسبوکار است. این بوم شامل 9 بخش می‌باشد. سمت راست بوم مدل کسب و کار بر روی مشتریان یا همان عوامل خارجی تمرکز دارد. سمت چپ نیز، بر عوامل داخلی و مواردی که در اختیار شماست متمرکز است.
نقطهٔ تمایز این سند، ارائه اطلاعات به‌صورت سریع و آسان است. در واقع بصری بودن این سند باعث می‌شود تا درک آن آسان شود.
بسیار خب! قبل از اینکه وارد بخش بعدی شویم درک خود را از سوال بوم کسب و کار چیست کامل کنیم. به‌طور خلاصه بوم کسب و کار یک طرح بصری گرافیکی است که اطلاعات کلی و جامع دربارهٔ کسب‌و‌کارتان به افراد می‌دهد. این اطلاعات شامل بخش‌های خارجی و داخلی کسب‌و‌کارتان است. حالا که به درک خوبی از معنای بوم مدل کسب و کار رسیدید بهتر است به سراغ اهمیت آن برویم.
اهمیت بوم کسب و کار
این بوم از این نظر دارای اهمیت است که سرعت ما را در تصمیم‌گیری‌ها افزایش می‌دهد. به‌طور کلی به‌خاطر درک سریع این سند اکثریت فرآیند‌ها سریع‌تر پیش می‌روند. همچنین تدوین این سند باعث می‌شود تا کسبوکار شما صرفا یک سری ایده‌های ذهنی نباشند و تمامی ابعاد آن مکتوب شوند و همان‌طور که اطلاع دارید، مکتوب کردن ایده‌ها باعث می‌شود تا شما سردرگم نشوید.
بوم کسب و کار با اینکه راه‌حلی کارگشا است، بسیار ساده و آسان است و شما می‌توانید با کمی تفکر مثل آب خوردن آن را تدوین کنید.
بخش‌های مختلف بوم کسب و کار
بوم کسب و کار متشکل از 9 بخش اصلی است. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا تمامی بخش‌های بوم کسب و کار را بررسی کنیم.
۱) بخش‌بندی مشتریان
بخش مشتریان شامل گروهی می‌شود که هدف محصول یا خدمت شما هستند. در واقع شما قصد دارید محصولات خود را آن‌ها ارائه دهید یا بفروشید. مخاطبان بر اساس ویژگی‌های مختلفی بخش‌بندی می‌شوند. برای مثال برای بخش‌بندی می‌توانید از معیار‌های جغرافیایی، سن، جنسیت، علایق و شغل استفاده کنید. پس از انتخاب مشتریان می‌توانید برای هر گروه یک پرسونا تهیه کنید.
مورد بعدی که در این بخش باید بررسی کنید نوع مخاطبانتان است. مخاطبان شما B2C هستند یا B2B؟ در مورد اول شما به مشتریان و افراد عادی خدمات و محصول می‌دهید و در B2B به کسب‌و‌کار‌ها.
۲) ارزش پیشنهادی
این بخش نشان‌دهندهٔ راه‌حل منحصر به فرد شما برای مسئله مشتریان است. در واقع راه‌حلی که شما برای حل مسئلهٔ مشتری دارید یک ارزش پیشنهادی محسوب می‌شود. مشتری به ازای دریافت این راه‌حل پول پرداخت می‌کند.
ارزش پیشنهادی باید منحصر به فرد باشد و با ارزش‌های رقبا متفاوت باشد. در واقع اگر محصول شما جدید است باید مشابهی نداشته باشد و اگر از قبل در بازار وجود دارد باید ویژگی‌های جدیدی داشته باشد که در باقی محصولات وجود ندارد.
این بخش می‌تواند به‌صورت کمی (برای مثال قیمت) یا به‌صورت کیفی (برای مثال تجربه مشتری) باشد.
برای مثال کمتر بودن قیمت محصولات شیائومی نسبت به سامسونگ یک مزیت رقابتی محسوب می‌شود.
۳) کانال‌های ارتباطی
این بخش از بوم کسب و کار، کانال‌های ارتباطی شما با مشتریان را توصیف می‌کند. در واقع به سوال، چگونه با مشتریان ارتباط برقرار می‌کنید پاسخ می‌دهد. این کانال‌های ارتباطی نقطه تماس‌هایی هستند که مشتریان از طریق آن‌ها خدمات و محصولات شما را دریافت می‌کنند.
به‌طور کلی دو نوع کانال ارتباطی داریم. نوع اول کانال‌های ارتباطی اختصاصی مانند وبسایت و اپلیکیشنتان. نوع دوم کانال‌های ارتباطی شراکتی مانند شبکه‌های اجتماعی و پلتفرمهای فروش.
۴) ارتباط با مشتریان
در این بخش باید نحوه و نوع تعامل با مشتریان خود را مشخص کنید. با چه روشی با مشتریان خود ارتباط می‌گیرید؟ برای مثال از طریق اینترنت و به‌صورت آنلاین یا در یک شعبه حضوری؟ این‌ها سوالاتی است که باید در این بخش به آن‌ها جواب دهید. البته درباره بخش از بوم کسب و کار نظرات مختلفی وجود دارد و ممکن است در مقالات دیگر نظرات دیگری درباره ارتباط با مشتریان ببینید.
برای مثال ممکن است دسته‌بندی زیر را هم در ارتباط با مشتریان مشاهده کنید:
- کمک شخصی: در اینجا شما یا یکی از هم‌تیمی‌هایتان به‌صورت مستقیم با مشتری در تعامل است.
- اتوماسیون: در این روش تمامی خدمات به‌صورت خودکار به مشتری ارائه می‌شود و شما هیچ تعاملی با مشتریان ندارید.
- جوامع: پلتفرمهای فروش آنلاین، شبکه‌های اجتماعی و انجمن‌ها جز این دسته هستند. در واقع در این روش شما بستری ایجاد می‌کنید که مشتریان با یکدیگر در تعامل هستند.
۵) جریان درآمدی
به روش یا روش‌هایی که از طریق آن فرآیند ارائه ارزش به مشتری را تبدیل به پول می‌کنید، جریان درآمدی می‌گویند. جریان درآمدی‌های مختلفی وجود دارد. حتی شما خودتان می‌توانید جریان درآمدی‌های جدیدی کشف کنید. در زیر تعدادی از آن‌ها را معرفی کردیم:
- فروش مستقیم: عمدتا کسب‌و‌کار‌ها از این روش استفاده می‌کنند. در واقع در این روش شما به ازای دادن کالا یا خدمت پول دریافت می‌کنید.
- فروش اشتراک: در این روش شما به ازای دادن خدمات در یک مدت زمانی پول دریافت می‌کنید. برای مثال اسپاتیفای به ازای خدمات پخش موزیک به‌صورت ماهانه/سه ماهه/سالانه هزینه اشتراک دریافت می‌کند.
- تبلیغات: معمولا کسب‌و‌کار‌های محتوا محور از این روش استفاده می‌کنند. شما در این روش به ازای نمایش تبلیغات دیگران پول دریافت می‌کنید. برای مثال زومیت از این روش استفاده می‌کند.
۶) فعالیت‌های کلیدی
مجموعه فعالیت‌هایی که شما انجام می‌دهید تا ارزش پیشنهادی خود را به‌دست مشتری برسانید و جریان درآمدی خود را به خوبی انجام دهید، فعالیت‌های کلیدی نام دارد. جذب سرمایه، بازاریابی و فروش، مدیریت منابع انسانی و تولید جز این بخش محسوب می‌شوند. برای مثال برنامه نویسی اپلیکیشن‌ها و بازاریابی جز فعالیت‌های کلیدی دیجی‌کالا محسوب می‌شود.
۷) منابع کلیدی
منابع و دارایی‌های ضروری یک کسبوکار که برای ارائه ارزش پیشنهادی به مشتری نیاز دارد. این منابع کسب‌و‌کارتان را حفظ می‌کند. منابع کلیدی می‌تواند به شکل فیزیکی، انسانی، مالی یا فکری باشد. برای مثال کارمندان یا متخصصان شما جز منابع کلیدیتان محسوب می‌شوند.
۸) شرکای کلیدی
پابرجا ماندن یک شرکت یا کسبوکار به تنهایی، اساسا غیر ممکن است. کسب‌و‌کار‌ها برای اینکه ریسک شکست را کمتر کنند با شرکای کلیدی همکاری می‌کنند. شرکای کلیدی برای بقای طولانی مدت یک کسبوکار ضروری هستند.
به‌طور کلی شرکای کلیدی به 4 دسته تقسیم می‌شوند:
- توزیع‌کنندگان
- تامین‌کنندگان
- مشتریان اصلی
- رقبای همکار
۹) ساختار هزینه‌ها در بوم کسب و کار
در این قسمت از بوم باید تمامی عواملی که برای کسبوکار شما هزینه‌ساز هستند را بنویسید. این به شما کمک می‌کند که تشخیص دهید سودده هستید یا ضررده. برای مثال هزینه تجهیزات و حقوق جز ساختار هزینه‌ها هستند.
جمع‌بندی
امروز در این مقاله سعی کردیم تا بوم مدل کسب و کار را برای شما به‌صورت جامع و کاربردی آموزش دهیم. در این مقاله به اهمیت و چیستی این بوم پرداختیم. همچنین به تفصیل تمامی بخش‌های این بوم را بررسی کردیم.
برای یادگیری بیشتر در بارهٔ بوم کسب و کار می‌توانید مقاله بوم کسبوکار دیجی‌کالا را مطالعه کنید.
